در حوزه پرتوشناسی پزشکی و به ویژه در مراکز تصویربرداری، استفاده از لباس محافظ اشعه یکی از اصلی‌ترین راهکارهای کاهش مواجهه با پرتوهای یونیزان است. این لباس‌ها شامل روپوش‌های سربی، دامن‌ها و جلیقه‌های سربی و انواع محافظ‌های سربی سبک‌وزن می‌شوند که طراحی شده‌اند تا کارکنان پزشکی، تکنسین‌ها و حتی بیماران در شرایط خاص، در برابر اثرات زیان‌بار پرتو ایکس محافظت شوند. اما واقعاً چه نکاتی باید در انتخاب و استفاده از این لباس‌ها رعایت شود تا ایمنی حداکثری فراهم گردد؟ در این مقاله به صورت تخصصی و کاربردی به این موضوع می‌پردازیم.
چرا لباس محافظ اشعه اهمیت دارد؟
پرتوهای یونیزان مانند پرتو ایکس، با نفوذ در بافت‌های زنده می‌توانند موجب آسیب به DNA سلول‌ها، تغییرات ژنتیکی و در موارد شدید سرطان شوند. استفاده از لباس محافظ اشعه باعث می‌شود که میزان دوز دریافت‌شده توسط پرتو به حداقل برسد و ریسک این آسیب‌ها کاهش یابد. این نکته به ویژه برای پرسنل پرتوشناس، دندان‌پزشکان، پرستاران و بیمارانی که بارها تحت تصویربرداری قرار می‌گیرند، حیاتی است.
اجزای اصلی لباس محافظ اشعه
لباس محافظ اشعه معمولاً از لایه‌ای سربی یا مواد جایگزین سرب تشکیل شده است. این لایه‌ها توانایی جذب یا بازتاب پرتو را دارند و مانع عبور مستقیم آن می‌شوند. انواع مختلف لباس محافظ شامل موارد زیر است:
روپوش سربی: پوششی که معمولاً کل بدن را از شانه‌ها تا بالای زانو می‌پوشاند.
دامن سربی: مخصوص پوشش پایین‌تنه و اغلب در کنار روپوش استفاده می‌شود.
جلیقه سربی: حفاظت بیشتر برای نواحی سینه و شکم، کاربرد در پرسنل پرتوشناس و بیماران باردار.
عینک سربی: حفاظت از چشم‌ها در برابر پراکندگی پرتو.
کلاه و پوشش‌های سربی سبک: جهت محافظت از سر و گردن.
نکات کلیدی در انتخاب لباس محافظ اشعه
ضخامت لایه محافظ
ضخامت معمول لایه سربی در لباس‌های محافظ بین 0.25 تا 0.5 میلی‌متر است. هرچه ضخامت بیشتر باشد، حفاظت بهتر ولی وزن لباس نیز بیشتر خواهد شد.وزن لباس
لباس‌های سنگین باعث خستگی سریع پرسنل می‌شوند. استفاده از مواد جدید سبک‌وزن و جایگزین‌های بدون سرب (مانند ترکیبات پلیمر و تیتانیوم) کمک می‌کند تا حفاظت حفظ شود و وزن کاهش یابد.سایز و تناسب لباس
لباسی که به خوبی اندازه فرد نباشد، ممکن است در حفاظت کامل موثر نباشد و باعث افزایش احتمال نشت پرتو گردد.کیفیت دوخت و پوشش یکنواخت
لباس باید فاقد درزهای باز یا شکاف‌هایی باشد که پرتو بتواند از آنها عبور کند.استانداردهای بین‌المللی و گواهی‌های کیفیت
حتماً از برندها و تامین‌کنندگان معتبر با مدارک تست و گواهی‌های بین‌المللی استفاده کنید.
نگهداری و تست دوره‌ای لباس محافظ اشعه
برای حفظ عملکرد بهینه لباس محافظ، لازم است که:
هر 6 ماه یکبار لباس‌ها تحت تست نشت پرتو قرار گیرند.
پس از هر بار استفاده، لباس از لحاظ پارگی، خوردگی یا خرابی بررسی شود.
لباس در شرایط خشک و دور از رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
هنگام شستشو، فقط از روش‌ها و مواد شوینده توصیه‌شده استفاده گردد.
لباس محافظ و بیماران باردار
یکی از حساس‌ترین گروه‌ها در مواجهه با پرتو، زنان باردار هستند. استفاده از روپوش و جلیقه سربی ویژه بارداری که طراحی ارگونومیک و ضخامت مناسب دارد، به کاهش دوز پرتو به جنین کمک می‌کند و خطری برای رشد و سلامت جنین ایجاد نمی‌کند. در مراکز دندانپزشکی و رادیولوژی، رعایت این نکته از الزامات حرفه‌ای است.
چرا نمی‌توان به جای لباس محافظ به فاصله بسنده کرد؟
هرچند رعایت فاصله و استفاده از دیوارهای محافظ ایزوله بسیار مهم است، اما در شرایطی که پرسنل مجبور به حضور نزدیک دستگاه و بیمار هستند، استفاده از لباس محافظ الزامی است. ترکیب اقدامات ایمنی شامل لباس، درب‌های سربی و ایزولاسیون اتاق، بهترین نتیجه را در کاهش دوز پرتو دارد.
راهکارهای افزایش راحتی در استفاده از لباس محافظ اشعه
استفاده از لباس‌های با طراحی ارگونومیک
بهره‌گیری از سیستم‌های خنک‌کننده داخلی
جایگزینی لباس‌های بدون سرب و سبک‌وزن برای پرسنل پرتلاش
آموزش‌های مستمر جهت استفاده صحیح و نگهداری لباس
بدون دیدگاه