شیشه سربی رادیولوژی و راهنمای جامع کلینیک‌های پرتودهی بالا
وقتی صحبت از تصویربرداری پزشکی یا پرتودرمانی می‌شود، اولین دغدغه‌ی هر مدیر مرکز درمانی «ایمنی پرسنل و بیماران» است. در محیط‌هایی که روزانه صدها تصویر رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن یا فلوروسکوپی انجام می‌شود، حجم زیادی از پرتوهای یونیزان آزاد می‌گردد. این پرتوها اگر به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به بدن کادر درمان برسند، می‌توانند در طولانی‌مدت خطرناک باشند.
یکی از راهکارهای استاندارد جهانی برای کاهش این خطر، نصب شیشه سربی رادیولوژی (Lead Glass) در اتاق‌های پرتودهی است. این شیشه‌ها علاوه بر کارکرد حفاظتی، امکان نظارت مستقیم بر بیمار را فراهم می‌کنند.
شیشه ضد اشعه چیست و چگونه عمل می‌کند؟
شیشه ضد اشعه نوعی شیشه تخصصی است که در ترکیب آن از اکسید سرب یا باریم استفاده شده تا خاصیت جذب پرتو پیدا کند. برخلاف شیشه معمولی، این محصول قادر است اشعه X و گاما را تا درصد بالایی متوقف نماید.
- فرمول کلی عملکرد: پرتو X → برخورد به یون‌های سربی در شیشه → کاهش شدت → جلوگیری از عبور به بیرون.
بنابراین کیفیت یک شیشه ضد اشعه مستقیماً به درصد سرب معادل (Pb Equivalent) و ضخامت آن وابسته است.
اهمیت استفاده شیشه سربی رادیولوژی
۱. حفاظت پرسنل: تکنسین رادیولوژی بدون حضور در اتاق می‌تواند بیمار را ببیند.
۲. افزایش راندمان: پزشک نیازی به ورود مکرر به اتاق ندارد.
۳. رعایت قوانین ملی: بر اساس دستورالعمل سازمان انرژی اتمی، تمامی مراکز رادیولوژی باید مجهز به سدهای سربی باشند.
۴. کاهش هزینه‌های جانی و مالی: کاهش مواجهه پرتو = کاهش خطرات شغلی = کاهش غرامت بیمه.
فاکتورهای کلیدی در انتخاب شیشه ضد اشعه
۱. ضخامت و میزان سرب معادل
- رادیولوژی عمومی: ۲ میلی‌متر Pb
- فلوروسکوپی: ۲–۳ میلی‌متر Pb
- پرتودرمانی (LINAC): ۳–۵ میلی‌متر Pb
۲. کیفیت اپتیکی
شفافیت باید بالا باشد تا دید تکنسین کاهش نیابد. شیشه‌های با ناخالصی، دید را تار می‌کنند.
۳. ابعاد و فریم نصب
ابعاد استاندارد معمولاً ۶۰×۸۰ یا ۱۰۰×۸۰ سانتی‌متر است، اما بسته به پروژه سفارشی ساخته می‌شود.
۴. گواهی و استاندارد
داشتن تأییدیه CE اروپا یا FDA آمریکا برای صادرات و تأییدیه اداره کل تجهیزات پزشکی ایران برای استفاده داخلی الزامی است.
مطالعات و مستندات علمی شیشه سربی رادیولوژی
مطالعه‌ی انجام‌شده در سال ۲۰۲۲ توسط مرکز تحقیقات رادیولوژی دانشگاه تهران نشان داد که شیشه‌های با ضخامت ۲ میلی‌متر Pb می‌توانند تا ۹۸٪ اشعه X در انرژی ۱۰۰ کیلوولت را متوقف کنند.
همچنین در گزارش ۲۰۲۳ IAEA آمده است که استفاده از Lead Glass به کاهش متوسط ۶۵٪ دوز جذبی تکنسین‌ها منجر شده است.
مزایا و معایب در مقایسه با سایر موانع
ویژگی | شیشه ضد اشعه | دیوار سربی | پاراوان سربی |
امکان مشاهده بیمار | ✅ دارد | ❌ ندارد | ✅ دارد (محدود) |
قابلیت نصب | ✅ سریع | ❌ زمان‌بر | ✅ سریع |
جابجایی | ❌ ثابت | ❌ ثابت | ✅ قابل حمل |
هزینه | متوسط | بالا | متوسط |
زیبایی ظاهری | شفاف و مدرن | ساده | معمولی |
سناریوی کاربردی (کلینیک پرتودهی بالا)
تصور کنید در یک کلینیک رادیولوژی روزانه بیش از ۲۰۰ بیمار پذیرش می‌شوند. بدون شیشه ضد اشعه، تکنسین مجبور است هر بار وارد اتاق شود یا از مانیتورهای داخلی استفاده کند. این کار هم ایمنی او را تهدید می‌کند و هم زمان‌بر است.
با نصب یک پنجره سربی ۸۰×۱۰۰ سانتی‌متر، هم ایمنی تضمین می‌شود و هم بهره‌وری مرکز تا ۲۵٪ افزایش می‌یابد (طبق داده‌های آماری مرکز تصویربرداری پارس، ۱۴۰۱).
نکات مهم قبل از خرید شیشه سربی رادیولوژی
- بررسی گواهی استاندارد بین‌المللی.
- انتخاب فروشنده معتبر با سابقه در تجهیزات حفاظتی.
- توجه به خدمات نصب و پس از فروش.
- تطابق ضخامت شیشه با انرژی دستگاه تصویربرداری مرکز.
آینده شیشه‌های شیشه سربی رادیولوژی
با پیشرفت فناوری، نسل جدید شیشه‌های ضد اشعه با ترکیبات بدون سرب ولی با قدرت جذب مشابه در حال توسعه است. این نوآوری‌ها می‌توانند مشکلات زیست‌محیطی ناشی از بازیافت شیشه‌های سربی را کاهش دهند.
جمع‌بندی شیشه سربی رادیولوژی
شیشه ضد اشعه، یکی از ضروری‌ترین اجزای ایمنی در مراکز پرتودهی بالا است. انتخاب درست آن بر اساس ضخامت، کیفیت، استاندارد و شرایط کلینیک باعث افزایش ایمنی، بهره‌وری و رضایت بیماران می‌شود.
بدون دیدگاه